Hava Kalitesi – Anlık Gaz Ölçümü
Bazı sektörlerde yapılan işlemlerden kaynaklı havanın kalitesi bozulmaktadır. Havada gazlar belli miktarda bulunabilmektedir. Belirlenmiş miktarın üzerinde bulunulduğunda havada ciddi oranda kirletici olarak bulunmakta ve çalışan sağlığını önemli derecede riske atmaktadır. Çalışanlar için hava kalitesi uygunluğu iş hijyeni ortam ölçümleri anlık gaz ölçümü ile belirlenmektedir.
Çalışma ortamında İş Hijyeni hava kalitesi ölçümü için kapsamdaki parametreler,
- Oksijen
- Karbonmonoksit
- Hidrojen Sülfür
- Metan
İş hijyeni kapsamında hava kalitesi ölçüm metodları NIOSH 6604, NIOSH 6601 standartlarının gerekliliklerine göre belirlenmektedir.
NIOSH’un tehlike durumlarını dikkate alarak kapalı alanlarda mevcut olabilecek havadaki oksijen miktarı A, B, C olmak üzere 3 sınıfta sıralanmıştır. Ayrıca tutuşabilirlik ve zehirleyicilik (toksiklik) oranlarına göre de bir sınıflandırma yapılmıştır.
| Özellikler | Oksijen | Tutuşma Özelliği | Zehirleyicilik | |
| A Sınıfı | Ciddi hayati tehlike | O2≤%16 ya daO2≥% 25 | En küçük tutuşma değerinin %20’si yada fazlası | Çok Ciddi hayati tehlike |
| B Sınıfı | Tehlikeli, ancak ciddi hayati tehlike yok | %16.1< O2<%19.4%21,5< O2<%25 | En küçük tutuşma değerinin %10’u ile%19’u arası | Zehirleme değerinden daha yüksek* |
| C Sınıfı | Potansiyel Tehlike | %19.5< O2<%21.4 | En küçük tutuşma değerinin %10’u ya da daha azı | Zehirleme değerinden daha düşük* |
Kaynak: US Department of Health an Human Services-NIOSH, Worker Deaths in Confined Spaces,1994,s.8
* 29 CFR Part 1910 Numaralı Standartta Yer Alan Referans Değerler
Kapalı ortamlarda oksijen eksikliğine sebep olan boğucu gazlar genel olarak iki sınıfta incelenebilir.
- Basit boğucu gaz; Metan
- Kimyasal boğucu gaz; Karbonmonoksit, Hidrojen Sülfür
Basit boğucu gazlar ortamdaki oksijenin azalmasına sebep olmaktadır. Kimyasal boğucu gazlar ise daha çok ortamı zehirli bir havaya çevirip insan sağlığı üzerinde hayati tehlikeler oluşturur.
Zehirli ortamlarda en çok karşılaşılan gazları karbon monoksit (CO), Hidrojen sülfür (H2S) sıralanabilir. Bu tür gazlar ortamda bulunan kimyasal maddelerin tepkimeye girmesiyle ortaya çıkar ve ortamda oksijeni azaltırlar.
Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımına patlayıcı ortam denir. Metan gazı patlayacı madde olarak tanımlanmakta ve alt üst değerleri bulunmaktadır.
| Madde | Alt Patlama Sınırı (LEL) % | Üst Patlama Sınırı (UEL) % |
| Metan | 5 | 15 |
Lower and Upper Explosive Limits for Flammable Gases and Vapors (LEL/UEL), Mathesongas, 2013
