SU SİSİ (WATERMIST) SÖNDÜRME SİSTEMİ VE PERİYODİK KONTROLLERİ

Yangın ile mücadele edilmesinin dört ana sebebi vardır:

1. Can Güvenliği
2. Mal Güvenliği
3. Çevre Güvenliği
4. Bina Güvenliği

Yüksek Basınçlı Su Sisi Söndürme sistemi, bu dört faktörün tamamının güvenliğini sağlayabilen özellikte bir sistemdir. Tabii olarak su en yaygın biçimde kullanılan ve en kolay tedarik edilebilen yangın söndürme aracıdır. Bu sistemde de yangın söndürme aracı olarak filtrelenmiş temiz su kullanılır.

Yangın sprinkler sistemleri bir asırdan fazla bir süredir aynı prensipler üzerinde çalışırken, son 20 yılda yangından korunmaya yönelik yeni bir yaklaşım olan su sisi yağmurlama sistemi büyük ilgi uyandırmaktadır. Keza su sisi sistemleri tamamen farklı bir üretim ve kurulum standartlarına sahiptir.

Ateşin oluşması için üç unsur gerekir. Yakıt görevi görecek ısı, oksijen ve yanıcı malzeme. Yangın sprinkler yağmurlama sistemi, yangınları ve çevredeki alanı suyla ıslatarak, ısıyı ve potansiyel yakıt kaynaklarını ortadan kaldırarak yangınların büyümesini yavaşlatır veya söndürür. Bunun aksine, su sisi sistemleri hem oda sıcaklığını soğutarak hem de oksijeni buharla değiştirerek çalışır.

Diğer yangından korunma sistemleri gibi, su sisi sistemlerinde de su kullanır. Ulusal Yangından Korunma Derneği (NFPA) tanımına göre, “su sisi” her biri 1.000 mikrondan (1 milimetre) daha küçük olan damlacıklardan oluşur. Bu standart yangın sprinkler sistemleri tarafından yapılan damlacıkların kabaca beşte biri boyutundadır.

Su sisi yangın koruma sistemleri çok sayıda küçük damlacık püskürterek, sıcaklıkları daha kolay düşürebilen geniş bir su yüzeyi alanı oluşturur. Bu minik damlacıklar sıcak havayla karşılaştığında buharlaşarak buhara dönüşürler. Buhar, birim zamanda daha büyük su damlacıklarından daha fazla ısıyı emebilir, bu nedenle alevlerin sıcaklığını daha hızlı azaltır. Buhar ayrıca odadaki oksijenin yerini alarak yangının boğulmasını ve söndürülmesini sağlar.

Su sisi yangından korunma, gazlı yangın söndürme maddelerine bir alternatif olarak ortaya çıkmıştır ve yaygın olarak kullanılan bir gaz ajanı olan Halon gazı ABD Çevre Koruma Ajansı tarafından yasaklanmasının ardından daha popüler hale gelmiştir. 1996’dan beri, NFPA’nın su sisi sistemleri kuralları, NFPA 750: Su Sisi Yangından Korunma Sistemleri Standardında mevcuttur.

Tüm su sisi sistemleri, su kullanarak ince spreyler oluşturur. ” Tek akışkanlı ” sistemler olarak adlandırılan tasarım yalnızca su kullanır. Diğerleri, daha küçük damlacıklar oluşturmak için “atomize edici ortam” adı verilen bir su ve hava kombinasyonu veya nitrojen hibridini kullanır. Bu sistemler ise ” ikiz akışkan ” sistemler olarak sınıflandırılır.

Her su sisi sistemi aşağıdaki amaçlardan biri veya daha fazlasıyla tasarlanmıştır:

• Söndürme yangınları (yanıcı bırakmadan)
• Yangınları sınırlamak (ısı yayma oranını düşürmek)
• Yangınları kontrol etmek (yangının boyutunu ve tavan sıcaklıklarını sınırlamak)
• Sıcaklıkların kontrolü
• Yangına maruz kalmaya karşı koruma

Bu konuda standart olarak NFPA 750 kullanılmaktadır.

NFPA 750, on farklı tipte su sisi sistemini açıklar. Tümü, ıslak boru, kuru boru, su baskını ve ön işlem sistemleri dahil olmak üzere standart yangın sprinkler sistemlerindeki varyasyonlardır. Buna karşılık, su sisi sistemleri dört uygulamadan birine sahiptir:

• Doğrudan belirli bir nesneye veya tehlikeye püskürten yerel uygulama su sisi sistemleri
• Bir binaya veya bir binanın bir kısmına kurulan işgal koruma sistemleri
• Toplam bölme uygulama su sisi sistemleri. Tüm nozullar (sprinkler başlıkları) aynı anda etkinleşerek bir muhafaza veya alan için tam koruma sağlar.
• Bölgesel uygulama sistemleri, toplam bölme uygulama sistemleri ile ilgili bir varyasyonu, belirli bir alan içindeki belirli bir bölge ya da bölge boyunca aktive eder.

Bu sistemler bile kabaca üç türe ayrılır.

• Düşük basınçlı sistemler, standart yangın sistemlerine benzer basınçlarda
• Orta basınçlı sistemler, 175 PSI ile 500 PSI arasında basınçlarda
• Yüksek basınçlı sistemler 500 PSI ve üzeri çalışır.

Son olarak, su sisi sistemleri, nasıl tasarlandıklarına bağlı olarak türlere ayrılabilir. Tasarım mühendisliği yapılmış su sisi sistemleri için, test laboratuvarları ve üreticiler gerekli boruların, bağlantı parçalarının ve yağmurlama başlıklarının sayısını ve türünü belirler. Öte yandan, tasarlanmış su sisi sistemleri, tasarımcıların belirli bir ortamın tehlikelerine uygun özel olarak tasarlanmış bir kurulum oluşturmak için akış hızlarını, nozul basınçlarını ve diğer faktörleri hesaba katmasını gerektirir. Yangın Tesisatı Periyodik Kontrolü esnasında tüm değişkenler kontrol edilmektedir.

NFPA 750, su sisi sistemlerinin üç ana yangın sınıfında çeşitli yangınları kontrol edebileceğini açıklamaktadır. Sınıf A (normal yanıcı), Sınıf B (yanıcı sıvı) ve Sınıf C (elektrik yangınları).

Gaz türbin yangınları, elektrik tehlikeleri ve demiryolu tünellerinin tümü su sisi sistemlerinden yararlanabilir. Hatta sanat eserlerini bile korurlar.

Denizcilik endüstrisi ve özellikle yolcu gemileri, su sisi sistemlerinin geliştirilmesinde öncü bir rol oynamıştır. Karada kabul edilmeden önce, su sisi sistemleri gemilerdeki kapalı bölmeleri ve daha sonra yolcu gemilerindeki yolcu alanlarını korumuşlardır. Bu sistemler, ihtiyaç duyulan su miktarını yüzde 90’a varan oranda azaltarak gemilerin taşıdığı yükleri hafifletmiş, büyük gemilerin dengesine ve yakıt ekonomisine katkıda bulunmuştur.

Su sisi sistemleri denizcilik endüstrisinde oldukça iyi sonuç vermiştir. Uyarı anında yangınlara müdahale edebilir, su hasarını en aza indirebilir. Aynı zamanda hızlı bir şekilde temizleyebilir ve gemilerin sistemini deniz suyu kullanarak yeniden doldurmasına izin verebilirler. Bu avantajlar, gemilerin limanda geçirdiği zamanı en aza indirmelerini sağlamaktadır.

Ancak su sisi sistemlerinin diğer endüstrilerdeki kullanıcılar için de faydaları vardır. Bazı durumlarda, elektrik yangınlarının yayılmasını yavaşlatmak için kullanılan temiz gaz sistemlerinin yerini alabilirler. Su sisi sistemleri, daha az güvenlik işareti, daha az çalışan eğitimi ve özel görsel-işitsel bildirim sistemleriyle aynı işi yapabilir. Bu ve diğer faktörler, su sisi sistemlerinin karşılaştırmalı maliyetini düşürmek için büyük işe yaramakta ve öne çıkarmaktadır.

Su sisi sistemleri, kuru kimyasal sistemlere kıyasla maliyetleri de düşürebilir. Yanıcı sıvılarla beslenen yangınlarla mücadele etmek için kullanılan kuru kimyasal sistemlerin temizlenmesi zor olabilir ve elektronik ekipmanlara zarar verebilir. Su sisi sistemlerinde bu sorunların hiçbiri yoktur. Bakım, test ve yeniden doldurmanın maliyeti daha düşüktür. Dahası, kullandıkları su, diğer su bazlı sistemler kadar fazla hasara neden olmayan veya çok fazla temizlik gerektirmeyen buhara dönüşür. Bu avantaj, onları özellikle elektronik ve sanat müzeleri gibi değerli eserler içeren binalar için yararlı kılar.

Su sisi sistemleri, kuru kimyasal veya temiz gaz sistemlerine kıyasla maliyetleri düşürebilirken, geleneksel yangın sprinkler sistemlerine göre mali dezavantaja sahiptir. Teknolojileri gereği ilk maliyetleri yüksek kalmaktadır.

Bu sistemlerin bir diğer dezavantajı, açık alanlarda o kadar kullanışlı olmamalarıdır. Açık alanlarda su damlacıkları buhara dönüşemez. Sonuç olarak, ısıyı gerektiği kadar çabuk ememez veya yer değiştiremezler. Ancak bölgesel uygulamalarda sistem, bir tehlike üzerinde doğrudan uygulama için kullanılıyor ise açık alan uygulamalarında kullanılabilir.

NFPA 750 standartı suyun yarardan çok zarar verebileceği uygulamalarda su sisi sistemlerinin kullanımını özellikle yasaklar.

NFPA 750’nin 2019 baskısında şöyle açıklanmaktadır:

4.1.1.2 * Su sisi sistemleri, şiddetli reaksiyonlar veya önemli miktarlarda tehlikeli ürünler üretmek için suyla reaksiyona giren malzemelere doğrudan uygulama için kullanılmayacaktır. Bu tür malzemeler aşağıdakileri içerir.

(1) Lityum, sodyum, potasyum, magnezyum, titanyum, zirkonyum, uranyum ve plütonyum gibi reaktif metaller.
(2) Sodyum metoksit gibi metal alkoksitler
(3) Metal amidler, örneğin sodyum amid
(4) Kalsiyum karbür gibi karbürler
(5) Benzoil klorür ve alüminyum klorür gibi halojenürler
(6) Lityum alüminyum gibi hidritler hidrür
(7) Oksihalidler, örneğin fosfor oksibromür
(8) Triklorometilsilan gibi silanlar

(9) Sülfürler, örneğin fosfor pentasülfür

(10) Metilizosiyanat gibi siyanatlar

4.1.1.3 Su sisi sistemleri, suyla ısıtıldığında şiddetli bir şekilde kaynayan kriyojenik sıcaklıklar (sıvılaştırılmış doğal gaz gibi) olarak sıvılaştırılmış gazlara doğrudan uygulama için kullanılmayacaktır.

Yine NFPA 750’nin 2019 baskısında

15.1.1 Bir ve iki aileli konutlarda kurulu olanlar dışındaki su sisi sistemleri, NFPA 25’e göre incelenecek, test edilecek ve bakımı yapılacaktır.

15.1.2 * Bir ve iki aileli konutlara kurulan bir su sisi sistemi, montajcı tarafından sağlanan talimatlara göre incelenecek, test edilecek ve bakımı yapılacaktır.

NFPA 750, evde (nadiren bulunan) bir su sisi sistemini korumanın büyük ölçüde sağduyulu uygulamalardan (örneğin, nozullardan öğeleri asmamak veya boyamamak) ve su akışı cihazlarını altı ayda bir test etmek olduğunu ekliyor.

Ticari, endüstriyel ve büyük yerleşim alanlarında, bu sistemler daha kapsamlı bakım gerektirir. Bu denetimlerin anahtarı, üretici tarafından sağlanan talimatlar ve NFPA 25: Su Bazlı Yangından Korunma Sistemlerinin Denetimi, Testi ve Bakımı için Standart’ta listelenen hükümlerdir.

Tesis yöneticileri veya bina sahipleri bazı sınırlı onarımlar gerçekleştirebilirken, çoğu bileşen uzman onarım, inceleme, test ve bakım gerektirir. Nozulların cam ampullerinde, satış sonrası boyada veya yüklemede (kafaların tozla kaplanması) sızıntı, korozyon, fiziksel hasar, sıvı kaybı olup olmadığını araştırmak için her yıl zemin seviyesinde testler yapılmalıdır. Bazı durumlarda temizlenebilen yüklemenin yanı sıra, bu koşullar yüklenicilerin nozulları değiştirmesini gerektirir.

Su depoları her yıl boşaltılmalı ve yeniden doldurulmalıdır. Sistem her yıl yıkanmalıdır. Ve süzgeçler ve filtreler, gerektiği gibi veya sistem çalıştırıldıktan sonra temizlenmeli veya değiştirilmelidir.

NFPA 25, su sisi ITM hakkında çok daha fazla ayrıntıya giriyor ve su sisi sistemleriyle çalışanlar için mutlaka okunması gereken bir kitap.

Su sisi sistemleri için bileşenler dikkatli seçim gerektirir ve bazı parçaları temiz gazlı söndürme sistemleri montajcılarına aşinayken, yüksek basınçlı borular diğer yangından korunma sistemlerinde kullanılmaz. Bu bileşenleri dikkatlice ve NFPA 750’de sunulan kurallara uygun olarak seçmek önemlidir. Bazı su sisi sistemi vanaları belirli özellikler gerektirse de, su sisi sistemlerini test etmek ve boşaltmak için kullanılan vanaların yetkili makam tarafından onaylanması yeterlidir. Daha fazla bilgi için NFPA 750, su sisi sistemi üreticisine başvurmanızı önerilmektedir.

Sistemin çalışma mantığı ise 60 ila 200 Bar arası basınç değerindeki su, özel nozullar ile mikro su damlacıkları haline getirilir. Çok yüksek hız ile bu damlacıklar yangının bulunduğu bölge üzerine püskürtülür. Yüksek Basınçlı Su Sisi sisteminin soğutma, inertleme ve oluşan radyan ısıyı bloklama özellikleri mevcuttur.

• Sprinkler Sisteminde 1 lt su ile 2 m2’lik alan söndürülebilirken, Su Sisi Sisteminde 1 lt su ile 200 m2’lik alan söndürülebilir. Bu nedenle, su depolamanın zor olduğu mekanlar için çok uygundur.
• Hem lokal, hem de hacim içi söndürmeye uygundur.
• Hava kaçaklarına karşı hassasiyeti, Gazlı Söndürme Sistemlerine göre daha düşüktür.
• Silindirlerin boşalması durumunda yeniden dolum masrafı çok düşüktür.
• Tıpkı Sprinkler Söndürme Sistemleri gibi tek bir sistem, birkaç farklı bölgenin söndürmesinde kullanılabilir.
• Tıpkı Sprinkler Söndürme Sistemlerinde olduğu gibi, Islak ve Kuru sistemler bulunmaktadır.
• Elektrik iletkenliği olmadığından Sprinkler Söndürme Sistemi kullanımının sakıncalı olduğu Bilgisayar Odası, Kablo Kanalları, Telekomünikasyon Merkezleri, Yanıcı ve Parlayıcı Sıvı, Yürüyen Merdivenler, Jeneratör Odaları vb. mahallerde kullanılabilir.
• Algılama için hem belirli bir sıcaklıkta patlayan tüplü nozullar, hem de dedektörler kullanılabilir.
• Elektrik/Dizel Pompa ile basınçlanan sistemlere ek olarak, Nitrojen ile basınçlanan sistemler de mevcuttur.

Ülkemizde su spreyi gibi nadir kullanılan bu sistem, aslında kullanım ve tasarım olarak uzmanlık gerektirdiği içindir. Dolayısıyla yüksek bilgi gerektiren bu sistemlerin TÜRKAK onaylı Akreditasyonlu firmalar tarafından kontrolünün yapılmasını da mecburi kılmaktadır. Kısaca bakımından ve periyodik muayenesine kadar tamamen uzmanlık gerektirir. En fazla yılda bir kez periyodik olarak muayeneleri hem teknolojik bütünlükleri için hem de daima göreve hazır olmalarının kontrolü için şarttır.

Trakya Laboratuvar Ltd. Şti. olarak onaylı TÜRKAK akreditasyonumuzla bu konuda iddialı olan firmamız, tecrübeli ve uzman kadrosuyla daima periyodik kontrolün adresi olmaya devam edecektir.