Yangın pompa istasyonu oluşumu için ülkemizde kullanılan ve sıkça başvurulan iki kriterimiz vardır.

1. A) BİNALARIN YANGINDAN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK
2. B) TS EN 12845 + A2 STANDARTI
3. A) BYKY göre tanımlar:

Su basınç ve debi değeri

MADDE 91- (1) Sabit boru tesisatı, yangın dolapları sistemi, hidrant sistemi ve yağmurlama sistemi gibi sulu söndürme sistemleri için yapılmış hidrolik hesaplar neticesinde gerekli olan su basınç ve debi değerleri, merkezi şebeke veya şehir şebekeleri tarafından karşılanamıyor ise yapılarda, kapasiteyi karşılayacak yangın pompa istasyonu ve deposu oluşturulması gerekir.

Su depoları ve kaynaklar

MADDE 92- (1) Sistemde en az bir güvenilir su kaynağı bulunması şarttır.

(2) Sulu söndürme sistemleri için kullanılacak su depolarının yangın rezervi olarak ayrılmış bölümlerinin başka amaçla kullanılmaması ve sadece söndürme sistemlerine hizmet verecek şekilde düzenlenmesi gerekir.

(3) Sulu söndürme sistemleri tasarımında 19 uncu maddedeki bina tehlike sınıfları dikkate alınır. Su deposu hacmi, düşük tehlike için 30 dakika, orta tehlike için 60 dakika ve yüksek tehlike için 90 dakika esas alınarak bulunur.

(4) Yapıda yağmurlama sistemi bulunması hâlinde, su deposu Ek-8/A ve Ek-8/B’deki değerden az olamaz. Birim alan için tasarım debi değerleri (tasarım yoğunluğu) için, TS EN 12845 esas alınır.

(5) Yağmurlama söndürme sistemi yanında bina içi yangın dolapları ve bina dışı hidrant sistemi mevcut ise, yağmurlama söndürme suyu debisine Ek-8/C’de belirtilen değerler ilave edilerek su depo kapasitesi belirlenir.

(6) Yapıda sulu söndürme sistemi olarak sadece yangın dolapları sistemi mevcut ise, su kapasitesi, TS EN 671-1 ve TS EN 671-2’ye uygun sistemlerde 94 üncü maddede verilen tasarım debi değerlerinin tehlike sınıfları için Ek-8/C’de verilen sürelerle çarpımı ile hesaplanır.

(7) Yapıda sadece çevre hidrant sistemi bulunması hâlinde, su ihtiyacı, en az 1900 l/dak debiyi 90 dakika süre ile karşılayacak kapasitede olmak üzere, bina tehlike sınıfına göre yapılacak hidrolik hesaplar ile belirlenir.

Yangın Pompaları

MADDE 93- (1) Yangın pompaları; sulu söndürme sistemlerine basınçlı su sağlayan, anma debi ve anma basınç değeri ile ifade edilen pompalardır. Pompaların, kapalı vana (sıfır debi) basma yüksekliği anma basma yüksekliği değerinin en fazla % 140’ı kadar olması ve % 150 debideki basma yüksekliği anma basma yüksekliğinin % 65’inden daha küçük olmaması gerekir. Bu tür pompalar, istenen basınç değerini karşılamak şartıyla, anma debi değerlerinin % 130’u kapasitedeki sistem talepleri için kullanılabilir.

(2) Sistemde bir pompa kullanılması hâlinde, aynı kapasitede yedek pompa olması gerekir. Birden fazla pompa olması hâlinde, toplam kapasitenin en az % 50’si yedeklenmek şartıyla, yeterli sayıda yedek pompa kullanılır.

(3) Pompanın çevrilmesi, elektrik motoru yanı sıra içten yanmalı motorlar veya türbinler ile olabilir.

(4) Yedek dizel motor tahrikli pompa kullanılmadığı takdirde, yangın pompalarının enerji beslemesi güvenilir kaynaktan ve binanın genel elektrik sisteminden bağımsız olarak sağlanır.

(5) Yangın pompalarının, otomatik hava boşaltma valfi ve sirkülasyon rahatlama valfi gibi yardımcı elemanlarının bulunması gerekir.

(6) Her pompanın ayrı bir kumanda panosu ve panonun da kilitli olması gerekir. Elektrik kumanda panosunun, faz hatasının, faz sırası hatasının ve kumanda fazı hatasının bilgi ışıkları ile donatılması gerekir. Pano ana giriş devre kesicisine pano kilidi açılmadan erişilememesi gerekir.

(7) Her pompanın ayrı bir kumanda basınç anahtarının olması gerekir. Basınç anahtarlarının; kumanda panosunun içine yerleştirilmiş, su basıncını boru bağlantısıyla hisseden, su darbelerine karşı korumalı, alt ve üst değerler ayrı ayrı ve bağımsız olarak ayarlanabilir ve ayarlandıktan sonra kilitlenebilir olması şarttır.

(8) Pompa kontrolü basınç kumandalı; tam veya yarı otomatik olabilir.

(9) Pompa odası veya pompa istasyonunda elektrik motor tahrikli pompalar için +4 °C ve dizel motor tahrikli pompalar için +10 °C üzerinde sıcaklığın sürekli sağlanabilmesi için uygun gereçler sağlanır.

(10) Pompa istasyonunda, servis, muayene ve ayar gerektiren cihazların çalışma alanı etrafında acil aydınlatma sağlanması şarttır.

(11) Zemin yeterli bir drenaj için eğimli hazırlanarak suyun pompadan, sürücüden ve kontrol panosu gibi kritik cihazlardan uzaklaştırılması sağlanır.

1. B) TS EN 12845’e göre kısaca kriterler:

TS EN 12845’e Göre Yangın Pompası Performans Özellikleri İse :

TS EN 12845’ e göre yangın pompası, kararlı bir H(Q) eğrisine sahip olmalıdır.

Kapalı Vana Değeri: Pompanın kapalı vana değeri (Sıfır debide pompanın verebileceği maksimum basınç), anma değerinin %125’ ini geçmemelidir.

Anma Değeri: Talep edilen debi-basınç değerinin pompa hidrolik eğrisi üzerindeki kesiştiği nokta. Maksimum Yük: Pompa gerektiğinde anma debisinin %140’ı kapasite çalışabilmelidir. Yangın pompası; anma değerinin %140 kapasitesinde çalışırken, basınç en fazla anma değerinin %70 mertebelerine kadar düşmelidir.

TS EN 12845 pozitif emme borusunun 65 mm den daha küçük olmamasını talep etmektedir. Bu şekilde emme borusundaki su hızının pompanın maksimum debisin de 1,8 m/sn. den daha fazla olmamasıdır.

TS EN 12845 standardı negatif emme boru çapının 80 mm daha küçük olmamasını ve su hızının da pompanın maksimum debisinde 1,5 m/sn. den daha fazla olmamasını bildirmektedir.

TS EN 12845 belirtildiği gibi mümkün olduğu kadar pompalar için pozitif emme şartının oluşturulması gerekmektedir.

TS EN 12845 standardına göre yangın pompa odası bu standart şartlarına uygun yapılmış bir mahal olmalıdır. Bu oda 60 dakika yangına dayanıklı ve korumalı olmalı bu amaç dışında kullanılmamalıdır.

Yangın pompa odası iç yerleşimi için değerlendirilmesi gereken konular şunlardır;

1) Pompa tipleri (uçtan emişli, ayrılabilir gövdeli, dik türbin tipi, hat üstü tipi) ve pompa boyutları göz önünde bulundurulmalıdır.

2) Pompalar arası mesafeler servis ve bakım gerektirecek parçalara ulaşımı engellemeyecek kadar geniş tutulmalı pompalar olası su sıçramalarından korunmalıdır.

3) Pompa odası drenajı donma riski olmayan drenaj güzergahı üzerinden yapılmalı pompalar olası su baskınlarından korunmak için en az 15 cm’lik beton platformlar üzerine mümkün olduğunca rijit sabitlenmelidir.

4) Pompa odası iç sıcaklığı en az 5 derece olacak şekilde tasarlanmalı, gerekli ısıtıcılar konulmalıdır. Oda içi sıcaklık belirlenirken pompa üreticisinin cihaz için öngördüğü minimum ortam sıcaklığı dikkate alınmalıdır. Dizel pompa motoru emiş filtresindeki hava sıcaklık dizel pompa dizayn yükünde çalışırken maksimum 49 derece olmalıdır.

5) Oda içerisine normal aydınlatma haricinde akülü acil durum aydınlatması yapılmalıdır. (Hiçbir koşulda acil durum aydınlatması pompa akülerince beslenmemelidir.)

6) Pompa şaftlarıl,kaplinleri herhangi bir kazaya mahal vermemek için muhafaza ile korunmalıdır.

7) Üzerinden akımlgeçen parçalar (kontrol panelleri, aküler..vs) yerden en az 30 cm yukarıya yerleştirilmelidir.

8) Kontrol panelleri pompa motorlarına olabildiğince yakın yere konulmalı ve panele müdahale edecek birisinin motorları görebilmesi sağlanmalıdır. Paneller su muhtemel su sıçramalarına karşı korunmalıdır, paneller çevresi yeterli çalışma boşluğu bırakılmalıdır.

9) Dizel pompa, elektrikli pompa ve jokey pompa panelleri birbirinden bağımsız olmalıdır.

10) Pompalar, motorlar, kontrol panelleri, yakıt tankları.. vs cihazların montajı yapılırken deprem durumunda en az kendi ağırlıklarının yarısı kadar yatay kuvvetlere maruz kalabilecekleri düşünülmeli ve bu kuvveti karşılayabilecek bağlantı detayları ile sabitlenmelidirler. Deprem kuvvetlerinin büyük olduğu yörelerde bu değer kontrol edilmeli ve yatay kuvvetler hesaplanmalıdır.

11) Dizel yakıt tankları boyutları en az 1 hp motor gücü başına 1 galon ve artı %10 olarak düşünülmeli, çoklu dizel pompa olması durumunda her pompa için ayrı yakıt hattı ve yakıt tankı olmalıdır. Tanklar gömülü olamamalı ve yerden yukarıya konulmalıdır. Motor üreticisi firmanın bu konudaki şartları göz önünde bulundurulmalı maksimum statik yakıt basıncı aşılmamalıdır. Yakıt tankları, yakıt seviyeleri kolayca görülebilecek şekilde konulmalıdır.

Pompaların performansında testi yapılırken şunlara dikkat edilmelidir.

1) Pompa dizayn debisinden %150 daha fazla debi basarken pompa emiş flanşında basınç minimum 0 bar olmamalıdır.

2) Pompa emiş flanşı ile akıntıya ters yönde 10 boru çapı uzunluğundaki emiş borusu boyunca su hızı 4,57m/sn’yi geçmemelidir.

3) Pompa basış hattında dizayn debisinin %150 geçerken boru içi su hızı 6,2m/sn’yi geçmemelidir.

4) Pompa emişine tam OS&Y tip kesme vanası konulmalıdır bu vana tipi haricine hiçbir vana pompa emiş flanşından 15 m mesafeye kadar konulamaz. Pompa emişlerinde kelebek vana türbülanslı akım ve bloke olma tehlikesi sebebi ile kullanılamaz.

5) Yangın suyu olarak kirli, atmosfere açık su rezervi kullanılması halinde (göl, havuz…vs) rezervden gelebilecek yabancı maddelerin pompaları tıkamasını önlemek amacı ile pompa emişi koruma süzgeçi ile konulmalıdır, süzgeç toplam net açıklığı %150 pompa debisi için minimum 1 lt/dak debi başına 170mm2 olmalıdır. Süzgeç malzemesi sudan gelecek kirlenmelere karşı mukavim olmalıdır. Bu iş için en uygun olan malzemeler pirinç ve bakırdır.

Süzgeç periyodik olarak kirlenmelere karşı kontrol edilebilecek ve temizlenebilecek sökülebilir yapıda olmalıdır.

6) Pompa odası borulamasında deprem anında kırılmaları önlemek amaçlı esnek kaplinler kullanılabilir. Pompa odası duvarlarından geçen borular duvar geçişlerinde boru ile duvar arası boşluk hareket oluşursa borunun hasar görmemesi için en az 25mm olmalıdır. Bu boşluk taşyünü, mastik gibi uygun malzemeler ile kaplanarak doldurulmalı, su sızdırmazlığı ve yangın yalıtımı göz önünde bulundurulmalıdır.

7) Pompa basış hatlarında çek vana kullanılmalıdır.

8) Pompaların uygun bir test düzeneği olmalıdır. (Flow meter veya hortum hattı), Flow meter pompa dizayn debisinin %175’ini geçirebilecek özellikte olmalıdır, birden fazla pompa için 1 adet flow meter kullanılabilir, dikkat edilmesi gereken konu test hatlarının pompa basış çekvanasından sonra alınması ve bu hat üzerinde izlenebilir bir kapatma vanasının bulunması gerekliliğidir, flowmeterde laminar akımı sağlayabilmek amacı ile flow meter ile vanalar, dirsekler arası minimum uzaklık üretici firmanın verilerine göre belirlenir. Flow meter hattı ayar vanası konulduktan sonra drenaja veya yangın suyu deposuna su seviyesi üzerinden verilebilir.

9) Pompa emişlerinde vorteksi önlemek ve laminar emişi sağlamak amacı ile vorteks plakası kullanılmalıdır. Plaka çapı emiş borusu çapının en az 2 katı olmalıdır. Vorteks plakasının depo tabanından en az 15 cm yukarıda olması gereklidir.

10) Pompa basış hatlarında OS&Y vana tercih edilmesine karşın izlenebilir redüktörlü kelebek vana kullanılabilir.

11) Dizel pompaların sıfır debideki basma yüksekliklerinin 1,21 katı artı dolu depo statik yüksekliği sistem maksimum çalışma basıncını geçiyor ise dizel pompa basma flanşından sonra ana relief vanası kullanılmalıdır. Relief vananın diğer bütün sistem vanalarından (çekvana, izolasyon vanası..vs.) önce konulması bu vanaların yüksek basınçtan korunması için şarttır. Relief vana hattı üzerine herhangi bir kapatma vanası konulamaz, bu vananın çıkış boru çapı eğer çıkış hattı üzerinde birden fazla dirsek var ise bir boy arttırılır. Relief vananın açıldığını görebilmek için gözetleme camlı konik redüksiyon kullanılabilir. Relief vana hattının yangın suyu deposuna su seviyesi üzerinden bağlanması bu hattan akacak suyun drenaj problemini ortadan kaldırır.

12) Pompaların otomatik devreye girmesini sağlayacak presostat hatları her pompa için   (dizel,elektrikli,jokey) ayrı ayrı pompaların çek vanalarından sonra izolasyon vanalarından önce alınır. Bu hat 1/2″ bakı rboru, pirinç boru veya paslanmaz çelik boru ile çekilebilir, ani basınç darbelerinden presostatları korumak amacı ile hat üzerine birbirinden en az 1,5 m uzaklıkta 2,4 mm orifisli iki adet çek vana konulmalıdır. Presostat hattı üzerine kesinlikle kapatma vanası konulamaz.

PERİYODİK BAKIM PROGRAMI

Elektrikli Pompa:

• Motor akım kontrolü
• Pano elektrik aksamı çalışırlık ve bağlantı gevşekliği kontrolü.
• Basınç algılama ve yardımcı mekanik aksam kontrolü.
• Yangın seti otomatik devreye girme çalışma kontrolü.
• Yangın seti manuel devreye girme çalışma kontrolü.
• Kaplin ayar kontrolü.
• Pompa basma yüksekliği kontrolü.
• Salmastra ayarları kontrolü.
• Genel tesisat kontrolü.

Dizel Pompa:

• Hava filtresi kontrolu, temizlenmesi
• Akü kontrolu, temizlenmesi, kutup başlarının greslenmesi
• Soğutucu Hortumlarının kontrolu,
• Soğutucu Düzeylerinin kontrolu
• Soğutma Suyu Solenoid Vanası kontrolu
• Egzoz Sistemi kontrolu
• Yakıt Tankı kontrolu
• Genel Muayene
• Regülatör Çalıştırma-Durdurma Kontrolü
• Motor Soğutma Suyu Isıtıcı kontrolu
• Çalışma Göstergeleri kontrolu
• Yakıt Filtresinden varsa su çıkarma,
• Yağlama yağı ısıtıcısının kontrolu
• Motoru Çalıştırma
• Uyarı Işığı kontrolu
• Akü Şarj Dinamosu kontrolu
• Kayışların kontrolu
• Soğutma Suyu Filtrelerinin temizlenmesi
• Tahrik Mili U Bağlantılarının kontrolu, yağlanması
• Yakıt Hatlarının kontrolu
• Yakıt Pompası Filtresi temizlenmesi
• Krank Mili Havalandırma Sistemi kontrolu
• Yakıt ve Yağ Filtrelerinin değişimi (Yılda bir kez)
• Isı Değiştirici Elektrodu kontrolu
• Yağlama Yağı değişimi (Yılda bir kez)
• Bağlantı Yalıtıcıları kontrolu
• Kablo Bağlantı Sistemi kontrolu

İki yılda bir;

• Hava Filtresi değişimi
• Akülerin değişimi
• Kayışların değişimi
• Soğutucu Hortumların değişimi
• Soğutucu değişimi
• Termostat değişimi
• Genellikle yukarıda belirtilen esaslar normal bakım faaliyetleri olsa da Trakya laboratuvar enspektörleri konu hakkında bilgilendirme çalışmalarıyla sanayi çalışanlarına destek olmayı bir borç bilmektedir. Yılda bir kez yapılan istasyon ve pompa performans testinde amacımız :

BİR MUAYENEDEN ZİYADE ÜLKEMİZDE YANGIN ÖNLEME BİLİNCİNİN GELİŞİMİNE FAYDA SAĞLAMAKTIR.